Türkiyənin verdiyi cəsarət sayəsində “qoca qitə” ölkələri nəhayət ki, ABŞ ilə açıq qarşıdurmaya qərarlı görünür, belə situasiya isə Tramp-Putin sövdələşməsini böyük risk altına atır… Həm Ağ Evdə, həm də Kremldə avropalı liderlərin radikallaşması gözlənilməz olduğundan, açıq-aşkar çaşqınlıq yaradıb, ABŞ prezidenti Donald Trampın tezliklə Avropa Birliyinə qarşı sərt addımlar ata biləcəyi istisna deyil…
Ukrayna savaşı kollektiv Qərbi vahid hərbi-siyasi və ideoloji məkanda birləşdirən əsas faktorların sırasına daxil idi. Belə ki, son vaxtlara qədər kollektiv Qərb Ukrayna ordusuna verilən maliyyə və hərbi dəstəyin Avropanın təhlükəsizliyi üçün vazkeçilməz fəaliyyət olduğunu iddia edirdi. Qərbdə tamamilə əmin idilər ki, Ukrayna savaşı sayəsində Rusiyanın zəiflədilməsi dünyanı daha təhlükəsiz edəcək. Və bu səbəbdən də, Ukraynanın Rusiya üzərində tədricən qalib gəlməsini təmin etmək üçün məhdud çərçivədə də olsa, ardıcıl addımlar atılırdı.
Ancaq indi situasiya böyük sürətlə dəyişməyə başlayıb. Belə ki, Tramp administrasiyasının ABŞ-da hakimiyyətə gəlişi kollektiv Qərbin siyasi-ideoloji təbliğat mexanizmlərinin dağılmasına yol açıb. ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukrayna savaşını məhz Kreml sahibi Vladimir Putinlə anlaşaraq, dayandırmağa çalışması kollektiv Qərb daxilində strateji tarazlığı ciddi şəkildə pozub. Və indi Ukrayna savaşı kollektiv Qərb üçün birləşdirici faktor sayılmır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, məhz Tramp administrasiyası öz davranışları ilə Ukrayna savaşının dayandırılması prosesini hazırda parçalayıcı faktora çevirib. Hər halda, Tramp administrasiyası ABŞ-ın kollektiv Qərbdən qoparılmasına nail olub. Ağ Ev rəsmi Kiyevin iştirakı olmadan, Ukraynanın gələcək taleyini Rusiya ilə həll etməyə çalışır. Eyni zamanda, ABŞ Ukraynanın zəngin təbii sərvətlərini də təkbaşına ələ keçirtməyə yönəlik planları işə salıb. Bu səbəbdən də, Tramp administrasiyası həmin planların qarşısında əsas əngəllərdən biri hesab olunan Avropa Birliyini Rusiya ilə sövdələşmə prosesindən kənarda saxlayır.
Tramp administrasiyası hətta Avropa Birliyinin Rusiyaya qarşı çoxlu sayda maliyyə-iqtisadi sanksiyalar tətbiq etdiyini də nəzərə almağa həvəs göstərmir. Halbuki, bu sanksiyalar Rusiya iqtisadiyyatına sarsıdıcı zərbələr vurmaqla yanaşı, Avropa Birliyi ölkələri üçün də bumeranq effekti verir. Belə vəziyyətdə Ağ Evin Avropa Birliyini hesabdan silməsi kollektiv Qərbin parçalanmasını qaşılmaz edir. Və indi Ukrayna savaşının siyasi qarşıdurma ilə bağlı əsas ağırlıq mərkəzi məhz Qərb düşırgəsinin daxilinə keçmiş kimi görünür.
Maraqlıdır ki, Avropa Birliyi daxilində son baş verənlərlə bağlı ciddi çaşqınlıq yaşanmaqdadır. Belə ki, Avropa dövlətlərinin liderləri Tramp administrasiyasının Ukraynanı yalnız Rusiya ilə bölüşdürülməsinə necə reaksiya verəcəklərini tam müəyyən etməyə nail olmayıblar. Çünki Ağ Evin Avropa Birliyinə yönəlik iqtisadi-ticari təhdidləri “qoca qitə”nin siyasi məkanında ziddiyyətlərə yol açmaqdadır. Və bəzi Avropa ölkələri ABŞ-a müqavimət göstərməklə, Ağ Evin qəzəbini öz üzərinə çəkməyə cəsarət etmir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyə bu məsələdə Avropa Birliyinə olduqca geniş manevr məkanı açmağa nail olub. Belə ki, rəsmi Ankara savaşın digər iştirakçısı Ukraynanın prezidenti Volodimir Zelenski ilə danışıqlara başlamaqla, Tramp-Putin sövdələşməsinə kifayət qədər ciddi təhdid yaratmış oldu. Həm ABŞ-a, həm də Rusiyaya birbaşa mesaj verildi ki, “Ukraynanın gələcək taleyini bu iki dövlət həll edə bilməz”. Və Türkiyənin bu qətiyyətli mövqeyinin Avropa Birliyi dövlətlərinin də nisbətən cəsarətlənməsinə səbəb olmuş kimi görünür.
Məsələ ondadır ki, hazırda Avropa Birliyi və NATO daxilində ABŞ-ın mövqeyinə qarşı müqavimət hərəkatı baş qaldırmağa başlayıb. Belə ki, bəzi Qərb ölkələri Tramp administrasiyasının təhlükəli planlarını bloklamaq üçün təşkilatlanmağa çalışırlar. Üstəlik, son vaxtlara qədər Ukrayna ilə bağlı yolverilməz hesab olunan bəzi siyasi-ideoloji qərarların qəbulu indi mümkün görünür. Və “qoca qitə” ölkələri öz gələcək təhlükəsizlikləri naminə radikal addımlara hazırlaşmaqda olduqlarını biruzə verirlər.
Tramp-Putin sövdələşməsinə görə, Ukrayna heç vaxt NATO-ya üzv olmamalıdır. Eyni zamanda, Kreml Ukrayna ərazisində hər hansı ad altında NATO və ya konkret xarici ölkə hərbi kontingentinin yerləşdirilməsinə də qarşı çıxır. Tramp administrasiyasının Kremlə bu tələblərlə bağlı tam təminat verdiyi də iddia olunur. Ancaq Avropa Birliyi Tramp administrasiyasına Ukraynada Qərb ölkələrinin sülhməramlı hərbi kontingentinin yerləşdirilməsinin vacibliyi barədə mesaj göndərib. Və bu, Ağ Evdə ciddi qıcıq doğurub.
Digər tərəfdən, Tramp administrasiyasının ABŞ-ın NATO-dan çıxa biləcəyi barədə təhdidləri də effektini itirməyə başlayıb. Daha doğrusu, Ağ Evin bu təhdidləri ABŞ üçün əks effekt vermək üzrədir. Çünki bəzi Avropa ölkələrinin liderləri ABŞ NATO-dan çıxarsa, onu Ukrayna ilə əvəzləməyi təklif edirlər. Onların fikrincə, məhz bu addım həm Avropa Birliyinin, həm də Ukraynanın təhlükəsizliyi üçün önəmli rol oynaya bilər. Və bu, prezident Volodimir Zelenskinin Ukraynanın Türkiyə ilə yanaşı, Avropada iki ən güclü orduya malik ölkəsindən biri olması barədə açıqlamasına paralellik təşkil edir.
Ancaq Qərb ölkələrinin yeni planları yalnız bunlarla məhdudlaşmır. Belə ki, avropalı liderlər NATO üzvü olan Avropa dövlətlərinin Ukraynaya hərbi dəstəyinin artırılmasını da vacib hesab edirlər. Onların fikrincə, Avropa dövlətləri birləşməlidir və Ukrayna ilə birlikdə Rusiyanın çökdürülməsinə nail olmalıdır. Buna paralel olaraq da ABŞ-ın Rusiya ilə sövdələşməsi qeyri-legitim elan olunmalıdır, ardıncasa, Tramp administrasiyasının bütün danışıqlarda iştirakdan bloklanmalıdır. Və bununla da, yalnız ABŞ-ın maraqlarından çıxış edən Tramp administrasiyasının önəmi heçə endirilməlidir.
Göründüyü kimi, Avropa Birliyi ölkələri ABŞ-a qarşı siyasi qiyama qalxmağa başlayıblar. Türkiyənin verdiyi cəsarət sayəsində “qoca qitə” ölkələri nəhayət ki, Tramp administrasiyası ilə qarşıdurmaya qərar vermiş kimi görünür. Belə situasiya isə Tramp-Putin sövdələşməsini böyük risk altına atır. Həm Ağ Evdə, həm də Kremldə avropalı liderlərin gözlənilməz cəsarəti açıq-aşkar çaşqınlıq yaradıb. Və buna paralel olaraq, prezident Donald Trampın çox qəzəbli olduğu da bildirilir, yaxın vaxtlarda Avropa Birliyinə qarşı radikal addımların atıla biləcəyi də qətiyyən istisna olunmur.
