Qələbə kimi Qələbə!
Cəbrayılın azad olunması Azərbaycan Ordusunun möhtəşəm qələbəsidir! Bu qələbə ordumuzun hər bir mənsubunun fədakarlığının, şücaətinin parlaq nəticəsidir. Hələ 2016-cı ilin Aprel döyüşləri zamanı Azərbaycan Ordusunun əks hücumu ilə Lələtəpə yüksəkliyi işğaldan azad edilib, Cəbrayılın Cocuq Mərcanlı kəndi Azərbaycan Ordusunun tam nəzarətinə keçib. Vətən müharibəsinin ilk günlərində şanlı Ordumuz Cəbrayılın Böyük Mərcanlı və Nüzgar kəndlərini (27.09.2020), Mehdili, Çaxırlı, Aşağı Maralyan, Şəybəy və Quycaq kəndləri (03.10.2020), Cəbrayıl şəhərini və rayonun 9 kəndini – Karxulu, Şükürbəyli, Çərəkən, Daşkəsən, Horovlu, Mahmudlu, Cəfərabad, Yuxarı Maralyan və Decalı (04.10.2020) işğaldan azad edib. Cəbrayıl rayonunun ərazisində aparılan hərbi əməliyyatlar nəticəsində ümumilikdə 1 şəhər və 80 kənd işğaldan azad edilib.
Cəbrayılda qazanılmış qələbələr Ordumuzun Xocavənd rayonunun güney kəndləri və strateji Hadrut (Ağoğlan) qəsəbəsi yönündə hərbi əməliyyatlar keçirməsi üçün geniş imkanlar yaratmış oldu.
Prezident İlham Əliyev 2020-ci il noyabrın 26-da “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalını təsis edib. Qəhrəmanlıq və şücaət təcəssümü olan bu dövlət təltifi Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək şəxsi igidlik və şücaət nümayiş etdirmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularına verildi. Uğursuz dövlətin “yenilməz ordu”sunun mənsublarının yaxasındakı saxta dəmir-dümürdən fərqli olaraq, bizim əsgər və zabitlərin yaxasındakı hər bir medal, orden qiymətlidir, əvəzsizdir! Çünki bizim işimiz haqq işidi, çünki biz müharibədə qızıl ləyaqət göstərmişik.
Vətən Müharibəsi vaxtı olduğu kimi postmüharibə dönəmində də xalqımız öz tarixinin şərəfli, qürurlu bir sözlə, unudulmaz günlərini yaşayır. Doğma torpaqlarımıza qayıdış xalqımızın şərəf tarixinin qızıl səhifələrindəndir. Azərbaycan xalqı qədim, mədəni, xeyirxah, dövlətlər quran, zəfərlər çalan xalqdır. Bizim tariximizdə bir çox şərəfli anlar, hadisələr, qələbələr olub. Onların hamısı bizimçün əzizdir, doğmadır. Cəbrayılın azad edilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Cəbrayıl Vətən müharibəsində azad edilən ilk şəhərimizdir.
Abdulbağı Fazilli – Zərdab şəhər sakini, fəal gənc
Cəbrayılda nə var idi, nə yox idi?
Cəbrayıl şəhəri və rayonu 1993-cü il avqustun 23-də işğal edilib. İşğal vaxtı Cəbrayıl rayonu 1 şəhər, 4 qəsəbə və 97 kənddən ibarət idi. İşğal nəticəsində Cəbrayıl rayonuna 13,928 milyard ABŞ dolları həcmində maddi ziyan dəyib, mənəvi ziyanı ölçməksə sadəcə, mümkün deyil. Qırılan talelər, yarım qalan ömürlər, geridönməz xoşgünlər, əvəzsiz xatirələr. Ermənilərin ölümə, işgəncəyə həsr etdiyi ünvanlarda körpə gülüşü, toylar-düyünlər olub bir zamanlar. Cəbrayılı görmədən bu dünyaya gözlərini əbədi yuman cəbrayıllılar olub.
Cəbrayıllı məcburi köçkünlər respublikamızın 58 rayonu üzrə 2 minədək yaşayış məntəqəsində, eləcə də qaçqın düşərgələrində, yük vaqonlarında və yataqxanalarda məskunlaşmışdır. İşğala məruz qalarkən rayonun 52 min nəfər əhalisi olub. Cəbrayıldan Birinci Qarabağ müharibəsində 362 nəfər şəhid, 191 nəfər əlil olub. Rayonun 6 sakini Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
1050 kvadratkilometri əhatə edən Cəbrayıl rayonunun ərazisi, o cümlədən 100-ə yaxın kənd, 72 ümumtəhsil məktəbi, 150 mədəniyyət ocağı, 132 tarixi abidə işğal vaxtı vəhşicəsinə talan edilib, dağıdılıb.
Cəbrayıl rayonunun ərazisi mərmər və digər qiymətli tikinti materialları ilə zəngindir. Rayonda hətta neft yataqlarının olduğu da bəllidir.
Cəbrayılda qaynar mədəniyyət, elm-təhsil, maarif mühiti olub. Rayonda 3 musiqi məktəbi, 12 mədəniyyət evi, 32 klub, 10 mədəni çadır və avtoklub, 78 kitabxana və 1 muzeydə 508 mədəniyyət işçisi, 72 məktəbdə 1660 nəfərdən çox müəllim çalışıb. Rayon Tarix-diyarşünaslıq muzeyində 20 mindən çox eksponat olub.
Dağtumas kəndi yaxınlığında yerləşən “Divlər Sarayı” mağarası, Qalacıq kəndindəki “Məscid Təpəsi”, “Canqulu” və “Qumtəpə” kurqanları, Diridağdakı Mazan nənə türbəsi, Mərmər nənə məqbərəsi kimi arxeoloji, Dağtumas kəndindəki “Başıkəsik Gümbəz”, Sirik kəndindəki “Qala”, Diridağdakı “Qız qalası”, Xudafərin körpüləri, Çələbilər kəndindəki Məscid kompleksi, rayon mərkəzindəki “Sultan Məcid hamamı”, Şıxlar kəndindəki “Dairəvi Türbə”, Xubyarlı kəndindəki səkkizguşəli türbə (“Dairəvi”) və məqbərələr, Türk qəbiristanlığındakı türbə və məqbərələrin hər biri işğal zamanı ermənilər tərəfindən məhv edilib və ya dağıntıya məruz qalıb.
Gülnaz Məmmədova – Zərdab Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin əməkdaşı
Cəbrayıl torpaqları yenidən canlanır
Vətən müharibəsində işğaldan azad olunan Cəbrayıl rayonu özünün münbit torpaqları ilə tanınır. Ermənilər bu torpaqları 27 ildir istismar edirdi.
Azərbaycan torpaqları olan bu yerlər Kiçik Qafqaz dağlarının cənub-şərqində yerləşir, Gəyən düzü və Qarabağ silsiləsini əhatə edir. Rayon ərazisi əsasən dağətəyi və düzənlikdən ibarətdir.
Cəbrayılda heyvandarlıqla yanaşı, əkinçilik də inkişaf etmişdi. Erməni işğalı nəticəsində rayonun sərvətləri tar-mar edilmiş, infrastruktur sıradan çıxarılmışdır.
Ümumilikdə Cəbrayılda 58 min 585 hektar əkinəyararlı torpaq sahəsi mövcud idi. Əkin sahələri suvarma sistemləri ilə suvarılan və dəmyə torpaqlardan ibarət olub. Əsasən Araz, İncəçay və Çaylaqçay çaylarının suları ilə suvarılıb. Bundan başqa, Cəbrayılın kəhrizləri də əkinçiliyin inkişafında mühüm rol oynayıb.
Rayon işğaldan öncə üzümçülük, tütünçülük və baramaçılıq sahələri üzrə də ixtisaslaşmışdı. Əsasən də üzümçülük inkişaf etmiş sahələrdən idi. Sovet vaxtında 60 min ton üzüm istehsal edən Cəbrayılda ilkin emal müəssisələri də vardı. Lakin digər rayonlarımız kimi, erməni vandalizminə məruz qalan Cəbrayılın aqrar infrastrukturu da yerlə-yeksan edilmişdir.
Araz boyunca yerləşən Cəbrayılın münbit torpaqlarının yenidən əkilib-becərilməsi ölkəmizin kənd təsərrüfatının daha da dirçəlməsinə imkan yaradacaq.
İndi öz sahiblərində olan bu torpaqlar əvvəlki kimi bol məhsul verəcək. Rayon sakini Hidayət Səfərli söyləyir ki, bu yerlər tünd şabalıdı torpaqlardır. Ona görə də əkinçiliyin müxtəlif növləri üçün əlverişli hesab edilir. Soltanlı kəndi də bu ərazidə yerləşir və daim əkinçiliyin yüksək səviyyədə olması ilə seçilib.
Yol kənarlarında üzüm bağları, taxıl zəmiləri, böyük tut bağları vardı: “Lakin indi onlardan heç bir əsər-əlamət qalmayıb, ağaclar belə məhv edilib. Artıq doğma torpaqlarımız azaddır. Cəbrayıl Prezidentimizin rəhbərliyi ilə yenidən dirçəlir, əkin sahələrimiz canlanır”.
Müasir dövrdə ölkəmizdə kənd təsərrüfatının bütün sahələrində tətbiq edilən müasir yanaşma ilə ciddi inkişaf əldə olunub. İstər heyvandarlıqda yeni növ cinslər, bitkiçilikdə isə daha məhsuldar toxumların tətbiqi ilə ciddi artım əldə etmək mümkündür. Bütün bunlar ölkənin, o cümlədən Cəbrayılın kənd təsərrüfatında əhəmiyyətli irəliləyişlərə səbəb olacaqdır.
Elyurə Məmmədova-Zərdab Rayon mədəniyyət mərkəzinin direktoru
